Solla og Elsa

Maður var bara nokkuð bjartsýnn lengi vel og og trúði á batnandi heim þar sem … Allir munu vera okkar vinir … því fólkinu líður vel.

-Íslandsklukkan H.K.L.

Sólveig: „Þegar ég var lítil stúlka heima hjá mömmu minni og pabba rakst ég á mynd í danska blaðinu „Land og Folk“. Myndin var af Lumumba frá Kongó. Kongóskur sjálfstæðisleiðtogi og fyrsti kjörni forsætisráðherra í sjálfstæðri Kongó eftir margra alda og áratuga grimmilega nýlendukúgun af hendi Belgíukonungs. Á myndinni sat Lumumba aftan á vörubílspalli hlekkjaður blóðugur og sár. Myndin snerti mig svo djúpt að ég gleymi henni aldrei.

Lumumba helgaði líf sitt sjálfstæðisbaráttu þjóðar sinnar í Kongó. Fræg er ræðan sem hann futti 30. júní 1960 þegar Kongó lýsti yfir sjálfstæði. Þar sagði hann: „Enginn Kongóbúi mun nokkru sinni gleyma því að sigurinn í dag var dýru verði keyptur. Ómældar þjáningar fólksins, miskunnarlaus grimmd, blóð og tár. Við erum stolt af eldmóði okkar og baráttu. Að lokum tókst að binda enda á margra alda þrældóm, ofbeldi og valdníðslu.“ Lumumba var maður fólksins. Hann var svikinn og seldur í hendur óvinum sínum og myrtur í skjóli nætur. Ég vissi að hann átti börn og ég man enn þann dag í dag hvað ég var sorgmædd þegar ég horfði á myndina af Lumumba og hugsaði mikið til barnanna hans. Ég man líka eftir Rosenberg hjónunum sem bandarísk stjórnvöld og „óameríska“ nefndin lét dæma til dauða fyrir að hafa starfað með Rússum, sem raunar aldrei var sannað á þau. Þau áttu líka börn og ég var heltekin af sorg þegar ég hugsaði til barna þeirra.

Ég er fædd í seinni heimsstyrjöldinni. Heima hjá mér var alla tíð fylgst vel með fréttum af heimsmálum. Foreldrar mínir voru sósíalistar og friðarsinnar og það var alltaf umræða í gangi og alltaf tekin afstaða til málefna líðandi stundar. Baráttan gegn Nató og stórveldisáformum Bandaríkjanna var alltaf til umræðu sem mótaði afstöðu manna á þessum árum og var óneitanlega sterkur þáttur í uppeldi mín og systra minna. Við gengum allar Keflavíkurgöngurnar með foreldrum okkar gegn hersetunni undir kröfunni „Ísland úr Nató og herinn burt“ og við gengum líka Hvalfjarðargönguna og fylktum við liði í 1. maí göngu verkafólks.

Ég get ekki annað en staðið með mannréttindum. Það hefur mótað mig og allt mitt líf. Ég er alin upp við þá hugmyndafræði að taka afstöðu gegn valdníðslu og ofbeldi hvar sem það birtist. Ef að við gerum það ekki, hvað tekur þá við? Heimur ofbeldis og kúgunar. Heimur án samhyggðar, friðar og kærleika eru einhvers konar Ragnarök þar sem allir berast á banaspjótum.

Mér finnst einsog ég hafi alltaf og í öllu sem ég hef tekið mér fyrir hendur starfað eða öllu heldur hugað að mannréttindum. En í raun og veru aldrei gert nóg. Ég er aktívisti og tók þátt í starfi Fylkingarinnar sem voru grasrótarsamtök á síðustu öld. Fylkingafélagar tóku afgerandi þátt í andstöðu við bandaríska stórveldisstefnu í austur Asíu, Víetnam og víðar. Stórveldið sem réðst á fátækt bændasamfélag og ætlaði að sprengja Víetnam aftur á steinöld einsog þeir sögðu sjálfir. Fylkingin stóð að fjölmörgum og mjög öflugum baráttuaðgerðum gegn Víetnamstríðinu, aðgerðum sem vöktu athygli á því sem var að gerast í heiminum. Andstaðan við Nató og hernaðaraðgerðum var veigamesti þátturinn í starfi þeirra.

Ég tók líka þátt ásamt öðru góðu fólki að flytja Sóleyjarkvæði Jóhannesar úr Kötlum og Péturs Pálssonar víða um land. Því kvæðið var ætlað að hvetja menn til baráttu og minna þá á hversu aum staða Íslands væri sem hersetin þjóð og í rauninni leppur hernámsþjóðarinnar.

Eins og segir í kvæðinu sjálfu:

… ætlarðu að lifa alla tíð

ambátt í feigðarsölum

á blóðkrónum einum

og betlidölum …

Svo kom nýfrjálshyggjan og þá var eins og og öll umræða um mannréttindamál hafi kafnað. Það var dautt tímabil. Í framhaldi á hruninu kom Búsáhaldarbyltingin sem var mjög öflug. En eftir Búsáhaldarbyltinguna lagðist yfir einskonar lágdeyða yfir samfélagið. Lítið var talað um mannréttindi fram að „MeToo“ hreyfingunni sem var mjög svo tímabær. Og svo hörmungarnar í Palestínu.

Allan tíman vissum við um kúgunina í Palestínu og margra ára barátta Palestínumanna gegn hernámsliði Ísraelsmanna fyrir sjálfstæði. En kannski aldrei nákvæmlega hversu hrikalegt ofbeldi átti sér stað bæði á Gaza og á Vesturbakkanum. Þangað til allt í einu haustið 2023 þegar raunveruleikinn blasti við og ógnvekjandi þjóðarmorð sem allur heimurinn horfði á og enginn virtist geta eða viljað stöðvað árásirnar á fólkið í Palestínu. Ráðamenn heimsins, alþjóðasamtök, friðarhreyfingar og Sameinuðu Þjóðirnar sem hafa það höfuðmarkmið að vernda mannréttindi hafa ekkert gert. Allt er lagt í rúst. Öllu lífi er eytt og öllum hugmyndum um mannréttindi hafnað. Fólk er hrakið, svellt og drepið miskunnarlaust dag eftir dag.

Hugmyndin eða eitthvað sem maður hélt að væri öllum mönnum heilagt, eins og líf saklausra barna er hrifsað burt í markvissum barnamorðum. Engu er eirt. Fyrir þúsund árum var börnum kastað á spjótsoddum, í dag eru þau skotin í tætlur, sprengd í loft upp svo að þúsundum skiptir og allur heimurinn horfir magndofa á. Siðferði, sá grundvöllur sem að maður hélt og trúði að væri undirstaða menningar okkar er víðsfjarri. Hugmyndin að engu orðin, brunnin til ösku. Þannig að eftir stendur maður kramin á sál og líkama alveg eins og forðum yfir myndinni af Patrice Lumumba blóðugum og sárum.„

- Sólveig Hauksdóttir, hjúkrunarkona, leikkona og langamma.

Baráttan í Noregi.

Elsa: „Ég flutti til Noregs haustið 2024 sem var mikið gæfuspor fyrir okkur mig og stelpurnar mínar tvær. Veröldin hefur stækkað örlítið fyrir vikið, veröld dætra minna og ekki síður mín eigin. Ég er afar þakklát fyrir þá dýrmætu reynslu sem fengum til þess að kynnast framandi menningu og tungumálum. Í hverfinu okkar þar sem við búum eru íbúar allstaðar að úr heiminum og ég er þakklát fyrir samtölin sem ég á við yngri dóttur mína sem snúast um mismunandi letur frá mismunandi svæðum í heiminum og mismunandi trúarbrögð og ólíkan klæðnað íbúa í hverfinu. Þessi samtöl okkar opna augu hennar fyrir umheiminum en ekki síður mín. Kannski er fjölmenningin á Íslandi einangraðari en fjölmenningin hérna í margmenninu í Noregi. Allavega tek ég nærri mér aukinn rasisma í litla samfélaginu á Íslandi

Ég tók snemma ákvörðun um að vera opin við dætur mínar um ástandið í heiminum sem hefur stigmagnast og opinberast eftir þennan októberdag 2023. Óréttlætið sem er augljóst er beint fyrir framan augu okkar. En það sem er mér erfiðast er að útskýra það sem er ekki hægt að útskýra. Útskýra sinnuleysi, samþykki og áframhaldandi áróður stjórnvalda og fjölmiðla með þjóðarmorði. Varla er hægt annað en að vera samsek með illum öflum ef við berjumst ekki fyrir frelsi Palestínu en á einhvern hátt þarf líka að setja hlutina í orð og rétt samhengi svo hægt sé að berjast.

Mér finnst auðveldara að halda fókus og fylgjast með því sem er gerast í heiminum eftir að ég flutti til Noregs. Hérna virðist baráttan fyrir frjálsri Palestínu eiga sér stað og málsvara bæði í stjórnmálum og fjölmiðlum. Stöðug umræða þýðir að hér ríkir frelsi í stjórnmálum og fjölmiðlum sem er kannski merki um einhverskonar alvöru frelsi í samfélag manna.

Munurinn á Palestínu baráttunni í Noregi og heima á Íslandi sem ég tók þátt í er auðvitað fólksfjöldinn. Hérna eru mun fleiri sem taka þátt og það líður eiginlega ekki vika án þess að eitthvað sé að gerast til þess að minna á Palestínu og halda fólki vakandi. Hérna eru haldnir list-og menningarviðburðir, ljóðakvöld, uppistand, hlaðvörp, fyrirlestrar, pallborðsumræður og svo auðvitað mótmæli á öllum skala. Stór, smá, vel skipulögð og instant, „sit in“ og „die“ og svo framvegis. Það er mjög áhrifaríkt að fylgjast með og vera með. Ég var einmitt svo glöð að fá lánaða trommu um daginn, það hjálpar mikið að fá að lemja trommu og garga í leiðinni. Það gerist eitthvað alveg sérstakt í því flæði með öðrum sem upplifa þessa miklu sorg, þetta svöðusár á hnattkúlunni okkar.“

- Elsa Blöndal, baráttukona, hönnuður og móðir.